JÄzyk Aramejski
Abbun Dbashmayo Abbun dbashmayo, netquadash shmokh, titeh malkutock; nehweh sebyonokh, aykano dbasmayo of baro hab lan lahmc dsunquonan yawmono washbuq lan hawbayn wahtohayn aykano dofhan shbaqn lhayobayn. Wlo telan lnesyuno, elo fason men bisho; metul dilokhi malkuto whaylo wteshbuhto lolan olmin. Amen.
To znana nam Modlitwa do Ojca „Ojcze nasz” w języku Aramejskim. W tym dziale właśnie ten język będziemy omawiać i rozważać. Ale żeby dojść do Aramejskiego, drugiego po Hebrajski języka „Świętego” krótkie wyjaśnienie. Język ten należy do grupy języków semickich, te zaś z kolei to grupa języków z rodziny afroazjatyckiej, stosowana głównie na Bliskim Wschodzie, Etiopii i w Afryce Północnej, używana przez około 200 mln ludzi. Do grupy tej należą języki:
1. arabski 2. hebrajski 3. aramejski 4. ungarycki
O języku hebrajskim już pisałem, pora na język aramejski, który był językiem plemion Aramejczyków, ich praojcem był Aram, najmłodszy syn Sema. Plemiona te początkowo zamieszkiwały Pustynię Syryjsko-Arabską, później zaludniły tereny aż do Mezopotamii. Plemiona z czasem przekształcając się w królestwa powstawały od 1000 r. przed Chr. na terenach rozciągających się od Damaszku po południową Babilonię. Ich język i kultura panowały nieomal w całej Azji Przedniej przez tysiąc lat. Językiem aramejskim posługiwał się też Jezus. Z chwilą pojawienia się islamu, kultura arabska zaczęła stopniowo wypierać kulturę aramejską. Dzielił się po za tym na dwa główne nurty: wschodni (Mezopotamia) i zachodni (Fenicja i Palestyna). W miarę rozprzestrzeniania się plemion – królestw Aramejskich, ich języka zaczęto używać coraz bardziej powszechnie, stając się prawie językiem urzędowym. Powodzenie języka, to duża zasługa władców Asyryjskich. Sądząc mylnie że jeśli przesiedlą grupy Aramejczyków, to plemiona te znikną z mapy świata, niestety dla nich stało się inaczej, rozproszeni po asyryjskim imperium, sukcesywnie wprowadzali swój język. Ale drugim, wydaje się ważniejszym powodem powodzenia aramejskiego było pozyskanie i zaadaptowanie przez Aramejczyków pisma fenickiego. Efektem tych wydarzeń było wprowadzenie w VIII w p.n.e. aramejskiego obok akadyjskiego w strefę oficjalnych języków Asyrii, żeby było ciekawiej około V w p.n.e. Persowie również wybrali tenże język dla wszystkich swoich mieszkańców i tak oto w okolicach przełomu ery aramejski dominował już niepodzielnie. Tak to powoli wychodziły z użycia kolejne języki, lub stawały się martwe, jak hebrajski, akadyjski czy sumeryjski, ewentualnie, stawały się językami elit, myślicieli, humanistów, filozofów, jak perski, czy greka, praktycznie aramejski, używany był od Egiptu, po Indie. Podstawowym językiem dla Jezusa Chrystusa, oraz Jego uczniów był oczywiście aramejski, także kilka ksiąg S.T. spisano po aramejsku, inne zaś, zostały początkowo spisane po aramejsku, później dokonano przekładu na grecki i taki przekład pozostał do dziś. Także duża część prawa żydowskiego była omawiana, spisywana i przekazywana w aramejskim i był to język, w którym stworzono podstawy Talmudu. Wracając do Jezusa, posługiwał się On językiem zachodnio- aramejskim, który w tamtych czasach był dialektem Żydów. Po jego śmierci, pierwsi chrześcijanie pisali fragmenty Pisma Świętego w aramejskim, rozpowszechniając opowieść o życiu Jezusa i jego przesłanie w różnych krajach. Jako język, w którym wyrażano religijne idee, aramejski jest nicią wiążącą judaizm z chrześcijaństwem. A samo słuchanie słów Chrystusa wypowiadanych w jego ojczystym języku musiało mieć w sobie niewysłowioną siłę.
Aramejski biblijny
Biblijne księgi Starego Testamentu, Ezdrasza i Daniela, to doskonały przykład języka aramejskiego, ulegającego w trakcie upływu czasu wpływom dialektów lokalnych, do dzisiaj można spotkać grupy autochtonów mówiących tym językiem w północnej Syrii, Iranie, Iraku, jednakże od wygnania żydów do Babilonii, zauważać można stopniowe zanikanie hebrajskiego, po czym jego wyparcie przez aramejski, który jak już wcześniej pisałem stawał się powoli oficjalnym językiem administracji imperium. W przeciągu stuleci dokonywano licznych tłumaczeń na aramejski tekstu Tory, ale tutaj już można spostrzec, jak aramejski ulega wpływom greki. Biblijna ewolucja tego języka daje początek dialektom palestyńskim i gdyby nie znalezione w Qumran teksty, oraz aramejskie przekłady Biblii, nie mielibyśmy tej świadomości. Język aramejski był codziennikiem mowy ludności Palestyny w czasach Jezusa, który podobnie jak Jego uczniowie używali dialektu aramejskiego północnego, galilejskiego, łatwo rozpoznawalnego w Jerozolimie. Przykładem tego są wtrącenia aramejskie które dosyć często występują na kartach Nowego Testamentu w przekładzie greckim, wręcz zaryzykowałbym tezę, że język aramejski był na swój sposób łącznikiem w zakresie filologii pomiędzy Starym a Nowym Testamentem.
Pismo Aramejskie
Zagadnienie pisma prowadzi nas do wniosków, że było ono główną obok kananejskiej, gałęzią alfabetu północnosemickiego. Język aramejski używany był w XI i X w. p.n.e.w wielu ośrodkach, najbardziej znanymi to Damaszek i Aleppo, ale i na terenach wcześniej wspomnianych ( Azja Przednia, Wschodnia, po Indie), ale dopiero po utracie niepodległości ich pismo i mowa zyskały na znaczeniu, zostały powszechnie wprowadzone i używane. Znaleziono pewną ilość dokumentów aramejskich z V w. p.n.e. dotyczących małżeństw, kupna lub sprzedaży, na terenie dzisiejszego Egiptu. Już omawialiśmy kwestię języka hebrajskiego i to że od czasu ukształtowania się narodu wybranego językiem Izraelitów, obsługującym wszystkie dziedziny ich życiowej aktywności, a więc zarówno potocznym, jak i kultowym i literackim, był hebrajski jako język niemal wyłączny Starego Testamentu. Co takiego się stało, że zamiast hebrajskiego, zaczęto stosować aramejski? To zdobycie i zburzenie Jerozolimy przez Babilończyków w 586 roku przed narodzeniem Chrystusa, było impulsem do przejścia językowego. Czas niewoli babilońskiej, spowodował, że hebrajszczyzna stopniowo się ograniczyła do sakrum, w intelektualnej i artystycznej. Językiem potocznym natomiast, również w piśmiennictwie stał się wówczas już bardzo popularny na starożytnym Bliskim Wschodzie język aramejski, którego z kolei, kres podyktowały podboje arabskie w VII wieku n.e. Z powodu w/w na przełomie starej i nowej ery na terytorium Palestyny w użyciu był język aramejski potoczny, również i Chrystus, wraz ze swoimi uczniami mówili po aramejsku. W podziale genetycznym języków semickich arabski, hebrajski i aramejski stanowią trzon rodziny semickiej. Arabowie i Hebrajczycy to etymologicznie „ludzie pustyni”. Semickie właściwości językowe typu, dom niewoli, kamień obrazy, kielich goryczy, łoże boleści, typu szir ha-szirim, co św. Hieronim, autor Wulgaty, przełożył jako canticum conticorum, a co po polsku dosłownie musiałoby brzmieć pieśń pieśni, dzięki sprawnemu tłumaczeniu księdza Jakuba Wujka, brzmi pieśń nad pieśniami tak samo można traktować wyrażenia: król nad królami, pan nad pany, lub sformułowania: ciało i krew w znaczeniu „natura ludzka” w Ewangelii Mateusza, które wprost lub za pośrednictwem greckich i łacińskich przekładów Biblii przeniknęły do polskiego tekstu Pisma Świętego, stały się najbardziej charakterystycznymi cechami polskiego stylu biblijnego. |