Wyk��ad modlitw i ceremonii Mszy ��wi��tej
Wykład modlitw i ceremonii Mszy Świętej
Według „Ofiary Mszy Świętej” 1904 rok
Abyś ukazywał ludowi ceremonie i porządek służenia i drogę, którą by chodzić mieli, i dzieło, które by czynić mieli.”(Exod. 18, 20)
1. Wstęp.
Rdzeniem, zawiązkiem i nasieniem dzisiejszego wspaniałego i wzniosłego obrzędu Mszy Świętej w naszym Kościele jest właściwie obrzęd ustanowienia i dokonania pierwszej Ofiary Eucharystycznej podczas Ostatniej Wieczerzy. Apostołowie i ich uczniowie, oraz Doktorowie i Ojcowie Kościoła nieustannie podziwiali i na pierwszym miejscu stawiali ten dar, który ofiarował Zbawiciel Kościołowi, swej duchowej oblubienicy jako podarek ślubny, oraz spuściznę, by w tym znaleźliśmy uświęcenie wszyscy, odrodzeni z wody i z Ducha Świętego. Uczeni chrześcijańscy starali się czynić ten dar przystępny i zrozumiały dla ogółu wiernych. Dokonywano przy tym porównań, pochwał, nadawano najróżnorodniejszą oprawę modlitw, ceremonii o mniejszej lub większej wartości i wystawności, stosując odpowiednio do wymogów danej epoki, do stopnia cywilizacji i oświaty ludu, z uwzględnieniem stosunków i zwyczajów danych miejscowości. W ten to sposób powstały z biegiem czasu liczne liturgie wschodnie, będące konglomeratem przekonań i wierzeń autorów jak i ludu. Nawet w liturgiach ofiarnych heretyków i schizmatyków wschodnich odnajdujemy w całości prawie wiarę katolicką, co jest dowodem, że wierzenia katolickie i obrzęd Ofiary Eucharystycznej sięgają czasów Apostolskich. Dar Ofiary Eucharystycznej z jej pierwotnymi ceremoniami, jakie były stosowane w Jerozolimie i Antiochii, przeniósł do Rzymu Święty Piotr, gdzie pod opieką Papieży pośród prześladowań, jak i w pogodnym okresie panowania Konstantyna Wielkiego zyskiwał na blasku zewnętrznym, lecz wiele czasu upłynęło, aby otrzymał dzisiejszą postać mimo nie ruszonego Kanonu. Papież Innocenty I (402-417) skarżył się w liście do znajomego Biskupa, że co poniektórzy kapłani samowolnie odstępują od przepisów liturgicznych, opartych wszak na tradycji Apostolskiej. Powstają przez to różnice w ceremoniale, z czego nie są zadowoleni wierni... Kościoły Wschodnie założone są przez Kapłanów noszących posłannictwo od Świętego Piotra, lub Jego następców, więc winny stosować się do przepisów i praktyk Kościoła Rzymskiego. Za przykładem tego Papieża, jednolitości ceremoniału Mszy, a przy tym zwalczając nadużycia i nieprawidłowości strzegli Karolingowie, Pisarze Kościoła i Synody. Dlatego też należy podziwiać utrzymanie tej jedności i rozwój ceremoniału Mszy, który u schyłku pierwszego tysiąclecia był nadzwyczaj wystawnym i uroczystym obrzędem. Zresztą przez wieki Msza Święta stanowiła i stanowi niewyczerpany temat dla kultury chrześcijaństwa. Drzewko liturgii rzymskiej zaszczepione przez Świętego Piotra, rozkrzewiło się dzisiaj nad całą ziemią, co zresztą udokumentował swoją wypowiedzią Biskup Izydor z Sewilli: „Cały krąg ziemi sprawuje Świętą Ofiarę w ten sam sposób”. Ofiara Mszy Świętej na całym świecie jest jednolita, jeśli nie patrzeć na różnice narodowościowe. Już Papież Grzegorz Wielki (+604) pozwalał na stosowanie odrębnych nieznacznych zwyczajów, „O ile podobają się one Bogu Wszechmogącemu”. W nowszych czasach starano się o zaprowadzenie jednolitości w śpiewie chóralnym. Hasłem Kościoła jest: Jedna Ofiara, Jedno Kapłaństwo, jedna liturgia, a ogniskiem – centrum jest dla wszystkich narodów Rzym. Wszystkie Ofiary, sprawowane od wschodu aż do zachodu słońca stanowią jedną tylko Ofiarę, święconą w liturgii Rzymskiej.
2. Mszał Rzymski.
Jednolitość form i porządku obrzędów, ceremonii i modlitw, ustalona jest w tzw. „Mszale Rzymskim”, zawierającym przeróżne formularze Mszalne. Poszczególne księgi Mszalne jak: „Antiphonarium”, „Lectionarium”, „Resposoriale”, „Ewamgeliarium”, zebrano najpierw w „Comes”, a potem w plenarium czyli Mszale w jedną księgę jednolitą. Było to konieczne, wobec nadużyć w średniowieczu, jakie powstawały poprzez wprowadzanie różnych nieprawidłowości, podyktowanych źle rozumianą pobożnością, do tego wobec wielkiej swobody Biskupów, rozszerzały się w taki sposób, że koniecznym było uporządkowanie, spisanie i przeprowadzenie reform, które w końcu przejęły kolejne sobory na czele z Trydenckim.
3. Ceremonie Mszy Świętej.
Podobnie jak my składamy się z duszy i ciała, i te dwa pierwiastki, duchowy i fizyczny, jednoczą się w całość, tak, więc następstwem tego wszystkie wrażenia i uczucia wewnętrzne i duchowe uzewnętrzniają się poprzez zmysły i ciało. Taka już nasza natura by wewnętrzne stany duchowe uzewnętrzniać w sposób zmysłowy, dostrzegalny. Dlatego też cześć i uwielbienie będące w naszej duszy dla stwórcy uzewnętrzniane jest poprzez różne formy nabożeństwa, klękanie, pochylanie głowy, składanie rąk. Cały kult religijny to właśnie ten wewnętrzny stan duchowości. W Starym Testamencie ceremonie religijne odgrywały bardzo ważną rolę i funkcjonowało odrębne prawo obrzędowe, którego przepisy obejmowały całe tomy. Prawo to normowało rozliczne ceremonie, dotyczące różnych ofiar i nabożeństw codziennych i uroczystych. W Nowym Testamencie, jako stanowiącym uzupełnienie Testamentu Mojżeszowego, wprowadzono od początku ceremonie zewnętrzne, dotyczące udzielania Sakramentów, sprawowania nabożeństw, a zwłaszcza Ofiary Eucharystycznej. Katechizm Rzymski pisze tak: „Godzi się, bowiem otaczać święte tajemnicy takimi oznakami czci religijnej, by każdy widział, jako święcie sprawujemy rzeczy święte. Skutki, jakie sprowadza Sakrament, znajdują w ceremoniach samych dalsze wyjaśnienie, stają się nam widocznymi i namacalnymi; ceremonie pogłębiają w sercach naszych przekonanie o świętości Sakramentów. Ceremonie również kierują umysł patrzących ku sprawom podniosłym, budzą w sercach wiarę i miłość. Tym uważniej, więc troszczyć się trzeba o to, by wierni poznawali i oceniali należycie ważność ceremonii, towarzyszących poszczególnym Sakramentom.” Postanowienia przeróżnych Soborów i Synodów określają jasno i dobitnie, pożytek, piękno i zasługi ceremonii kościelnych i liturgicznych. W statucie z Synodu Kolońskiego z roku 1662 czytamy: „Chcemy i nakazujemy surowo, by nie stosowano innych ceremonii i rytuałów, jak tylko uznane ceremonie i rytuał Kościoła Katolickiego, by sprawowano je według przepisów ksiąg rytualnych z taką godnością i z takim namaszczeniem, by każdy przejęty był majestatem tych wzniosłych tajemnic, by te widzialne znaki religii i bogobojności pobudzały umysły obecnych wiernych do świątobliwości i rozważania rzeczy Boskich, jakie kryją się w Sakramentach.” Jeśli w ogólnym znaczeniu mówimy o Sakramentach, sakramentaliach, czy nabożeństwach katolickich, to w szczególnym znaczeniu stosować się to musi do ceremonii Mszy Świętej. Przecież Msza Święta nie jest zwykłym nabożeństwem, jak Nieszpory, procesja, lecz jest niejako świętym dramatem, w którym w sposób bezkrwawy odnawia się Ofiara Krzyżowa, w którym Kapłan i lud (wierni) występują jako ofiarujący i odgrywają swoją zaszczytną rolę wspólnie śpiewając i modląc się. Mszał uzupełniony i poprawiony w 1570 roku, ukazuje w sposób drobiazgowy, jak należy postępować, czyli od składania rąk, pochylania się. Marcin Cohem zadał sobie wiele pracy i wyliczył, że podczas jednej mszy był w stanie podać około 400 różnych przepisów, które musi przestrzegać Kapłan. Jeśli zaś chodzi o Mszał to Kapłan odprawiający Mszę zapamiętać musi tych reguł około 1000. Jeśli więc chodzi o zwykłą cichą Mszę z tyloma różnymi ceremoniami to, co dopiero powiedzieć o Mszy uroczystej, z asystą, czy zawiłe uroczystości Wielkopostne, jak w Wielki Piątek, czy Wielką Sobotę. Kapłani mają do dyspozycji szczegółowe podręczniki rubrykalne informujące, co do wszelkich nabożeństw i obrzędów.
4. Rodzaje i podział Mszy.
Rozróżniamy Msze zwykłe, przypadające na pojedyncze dni kalendarza kościelnego, dalej Msze przygodne i Msze żałobne. Co do sposobu odprawiania to dzielimy na ciche, wotywy, czyli Msze śpiewane, uroczyste Msze niedzielne – Sumy i Msze Pontyfikalne. Msze żałobne odprawiać należy przy pogrzebach, we wszystkie dni roku za wyjątkiem 12 dni np. Wielkiego Czwartku, Poniedziałku Wielkanocnego itd. Każdoroczny porządek Mszy Świętej określony jest w księdze podręcznej zwanej „Ordo” lub „Directorium.” Niedzele i Święta Kościelne podzielone są na stopnie, czyli klasy; i tak rozróżniamy święta pierwszej klasy, jak Wielkanoc, Zielone Święta, Boże Narodzenie, dalej święta drugiej klasy, jak święta Apostołów, itd.
5. Przygotowanie się Kapłana do Mszy Świętej.
Kapłan przystępujący do odprawiania Ofiary Mszy Świętej powinien być w stanie łaski, po odmówieniu Brewiarza. Ponadto powinni przygotowywać się poprzez rozmyślania poranne i odmawianie tzw. Modlitw przygotowawczych, które powinny być w zakrystii. Podane są też modlitwy Świętego Ambrożego, Tomasza i Grzegorza XIII, na pojedyncze dni tygodnia, których odmawianie pozostaje do uznania przez Kapłana oraz intencji, jakie ma wzbudzać przed sprawowaniem Świętej Ofiary. Modlitwy przygotowawcze Mszału Rzymskiego, których odmawianie pozostawione jest do woli i dyspozycji Kapłana składające się z Psalmów 83, 85, 115 i 129, z odnośnymi resposoriami i oracjami. Modlitwy dziękczynne po Mszy: Benedicte, Hymn trzech młodzieńców (Daniel 3) i Psalm 150. w dalszym ciągu podawane są modlitwy na pojedyncze dni tygodnia. Na Niedzielę modlitwa Świętego Ambrożego, lub modlitwa Świętego Tomasza z Akwinu. Po Mszy przypadają także odnośne modlitwy prywatne Świętego Tomasza i Świętego Bonawentury. Teoretycznie przy Mszy powinien asystować Diakon.
6. Znaczenie szat kościelnych.
„Szaty sług Kościoła symbolizują przymioty, jakich wymaga się od nich przy sprawowaniu służby Bożej. Noszenie humerału przysługuje wszystkim sługom Kościoła. Szata ta okrywa plecy, co ma oznaczać stałość w wykonywaniu powierzonych Boskich obrządków, Alba oznacza czystość żywota, a pasek – poskromienie ciała. Lektor powinien być ubrany w tunikę białą symbolizującą naukę Chrystusa, jako że Lektor to pierwszy stopień dopuszczający do sprawowania służby Bożej, polegającej na głoszeniu słowa Bożego. Diakon (których to funkcję przywraca się po latach w Polsce) ponadto nosi stułę, przewieszoną przez lewe ramię, na znak, że może rozdzielać Sakramenty. Kapłan stułę ma przewieszoną przez obydwa ramiona, jako że przysługuje mu pełnia władzy w udzielaniu sakramentów, sięga mu aż do nóg na znak, że działa samodzielnie, planeta oznacza miłość, ponieważ Kapłan sprawuje Sakrament miłości. Biskupom przysługuje prawo noszenia rękawiczek, pierścienia, pastorału, w sumie dziewięciu przedmiotów więcej, ponieważ władza Biskupia o tyle przewyższa władzę Kapłanów.
7. Modlitwy liturgiczne przy przywdziewaniu szat Mszalnych. Symbole.
Objaśnienia
Odmówienie brewiarza i rozmyślania poranne stanowią dalsze ogólniejsze przygotowanie do Mszy. Niezależnie od tego celebrujący może odmawiać Psalmy i inne modlitwy przygotowawcze.
a. Z chwilą, gdy ma się ubierać do Mszy, Kapłan myje ręce i modli się o czystość wewnętrzną. „Daj, Panie, rękom moim moc zmycia wszelkiej zmazy, bym mógł służyć Ci bez plamy na duszy i ciele.” Sam porządek i szacunek dla świętych naczyń wymaga tego, by umyć ręce przed ich dotknięciem. Poza tym Kościół chce przypomnieć swym sługom o wewnętrznej czystości duszy. Przy Chrzcie, woda to znak widzialny zaznaczający wewnętrzne oczyszczenie od grzechów, dlatego też obmycie rąk oznacza umysł skruszony, dążący do odpuszczenia grzechów i do utrzymania wewnętrznej i zewnętrznej czystości.
b. Biorąc w ręce Humerał Kapłan całuje go w środku, gdzie wszyty jest Krzyż i wkłada przez głowę na szyję modląc się przy tym by go chronił przed napadami szatana. „Włóż na głowę mą, Panie, hełm zbawienia, bym zwalczał napaści szatańskie.” Jest to, więc symbol wiary. W liście do Effezjan Apostoł nazywa wiarę hełmem zbawienia. <BR>
c. Kapłan ubiera Albę i modli się o czystość serca, by obmyty we krwi Baranka, stał się godnym niebiańskich rozkoszy. „Wybiel mnie Panie i oczyść serce moje, bym skąpany we krwi Baranka doznał wiecznych rozkoszy.” Alba jest symbolem łaski uświęcającej, tego stanu naszej duszy, który wskazał nam Chrystus na ołtarzu krzyża i w jakim chce widzieć Kapłana przy ołtarzu Mszy. Alba dalej, jest przeobrażeniem chwały niebieskiej (Obj. 8, 14) oraz przypomina szatę weselną (Mat.12, 21).<BR>
d. Kapłan przepasuje się paskiem i podpina długą albę, przy czym modli się, by przepasany pasem czystości, przytłumił w sobie wszelką pożądliwość cielesną i mógł służyć Bogu niepokalanym duchem i ciałem. „Przewiąż mnie panie, pasem czystości i ugaś we mnie wszelkie pożądania, by została we mnie siła i cnota czystości i powściągliwości.” Kapłan, więc przy ołtarzu, ma być jak Anioł czysty w obecności Baranka bez zmazy.
e. Stuła, skrzyżowana na piersiach, ma oznaczać szatę niewinności rodem z raju. Wkładając ją Kapłan modli się: „Zwróć mi Panie, wspaniałą szatę nieśmiertelności, utraconą przez praojców a mimo iż niegodny przystępuję do sprawowania Twojego misterium, spraw bym wypracował sobie szczęście wieczne.”
f. Ornat przedstawia jarzmo Chrystusa i lekkie Jego brzemię, które Kapłan ma nosić tak by dostąpić łaski Bożej.
8. Przygotowanie się wiernego do uczestnictwa we Mszy Świętej.
Przygotowania do odprawiania i wysłuchania Mszy Świętej dotyczą nie tylko Kapłana, ale i wiernych. Można by tutaj użyć porównania do muzyka, który by dobrze zagrać koncert, musi dostroić instrumenty, podłączyć właściwy sprzęt, czy mieć zdrowe struny głosowe. Do Mszy Świętej, zatem też należy się przygotować, poprzez ducha i serce, by w „dramacie” Mszy Świętej być czynnym uczestnikiem. Dzwony wołają przed nabożeństwem jakby mówiąc „przygotujcie się oto Jezus nadchodzi”, idąc do Kościoła możesz już zacząć skupianie się do właściwego stanu. Wchodząc do świątyni oddal od siebie wszelkie myśli doczesne myśląc tylko o spotkaniu z Panem, w przedsionku masz wodę święconą, przypominającą obmycie z grzechów, zaświadczającą o czystości serca. Na centralnym miejscu masz Tabernakulum, któremu oddajesz cześć klękając i żegnając się. Zwrócić uwagę należy jeszcze na jedno, idąc do kościoła należy być schludnym, co nie oznacza przepychu i rewii mody, postawa zaś w trakcie mszy należna czci Panu. Ile to razy się zdarza, że w kościele rozmawia się, rozgląda, czy plotkuje, że nie wspomnę o telefonach, które nagminnie nie są wyłączane...W dzisiejszych czasach mamy już tyle udogodnień, że samo uczestnictwo we Mszy to prosta sprawa, wystarczy tylko skupić uwagę i uczestniczyć nabożnie, pieśni, Psalmy czy modlitwy są w naszym ojczystym języku, a dodatkowo są one wyświetlane na ekranach tak, by wszyscy mogli czynnie uczestniczyć. To przecież do Boga idziemy z Nim się spotykamy, od Niego otrzymujemy tę łaskę, więc dlaczego byśmy nie mogli Mu poświęcić tej jednej godziny? Dramat Mszy Świętej – to akt ofiarowania się Jezusa Chrystusa w sposób bezkrwawy za nas i nasze grzechy, ale o tym już pisałem, dodać tylko należy, że my jako wierni jesteśmy BEZPOŚREDNIMI Świadkami tego Dramatu za każdym razem i za każdym razem możemy być obdarzeni łaskami w sposób szczególny, dlaczego więc mielibyśmy z tego daru rezygnować? W Ofierze Mszy świętej nie tylko my sami korzystamy z dobrodziejstw łask, składajmy tę ofiarę w intencjach mężów, żon, dzieci, rodziców, przyjaciół, a nawet w intencji wrogów. To szczególne dobrodziejstwo dane nam przez naszego Pana jest wyjątkowym i niepowtarzalnym, korzystajmy z tego w sposób jak nas nauczono.
9. Ministranci.
To szczególna służba podczas Mszy Świętej powinni oni podczas nabożeństwa dokładnie i punktualnie przestrzegać wszystkich przepisów. Ubrani w stroje (Komża i Talar) przed wyjściem z zakrystii, odmawiają modlitwę kłaniając się ukrzyżowanemu Jezusowi, poczym idą parami do ołtarza klękając wraz z Kapłanem, poczym udają się na swoje miejsca wyznaczone. Ich zadaniem jest podawanie ampułek z wodą i winem, przyniesienie darów ofiarnych i służenie Kapłanowi pomocą podczas Komunii. Czasami niosą kadzielnicę.
10. Jak mają wierni sprawować Mszę Świętą razem z Kapłanem?
Uczestnictwo we Mszy Świętej to najdoskonalszy środek do wyproszenia sobie i bliźnim pociechy, łask, miłości Bożej, pomocy duszom zmarłych. Ofiara Mszy Świętej jest fundamentem Kościoła, to zakład zbawienia ludzkości. Ofiara Mszy Świętej jest sercem w mistycznym ciele oblubienicy Chrystusa, Kościoła, „Sercem poruszanym uderzeniem tętna wiecznie czynnej, wiecznie odnawiającej się Bosko – ludzkiej miłości ofiarnej, sercem, z którego płynie moc i życie we wszystkie członki tajemniczo zjednoczonego ciała, sercem, z którego wychodzi i do którego wchodzi prawdziwie wielka dobroć i miłość”. Wierni już od samego początku Mszy Świętej powinni się z Kapłanem jednoczyć najściślej. Od wyznania grzechów, poprzez przeistoczenie, a na modlitwach o Kościół i siebie samych kończąc. Zbawiciel a wraz z nim Kapłan, nie tylko spełnia przy Mszy akt zaparcia się i pojednania, ale i przedstawia prośby nasze Bogu i wstawia się za nimi. Dlatego Wierni i Kapłan stanowią podczas Mszy Świętej jedno wielkie zjednoczenie modlitewne. Kto chce się modlić ze skupieniem, musi zapomnieć o wszelkich sprawach ziemskich.
11. Śpiew podczas Mszy Świętej.
Kto śpiewa podczas Mszy dwa razy się modli, a śpiew to modlitwa ognista! Śpiew to język miłości w ustach Kościoła to wyraz najgorętszej miłości Boga i najdoskonalszy wyraz swoich uczuć. Święty Ambroży mówi tak: ”Apostoł każe milczeć kobiecie w kościele, ale śpiewane psalmów jest jej dozwolone i stosowne w każdym wieku. Śpiewając, modlą się wszyscy, cała rzesza wiernych tworzy jeden wielki chór, z którego nikt się nie wyłamuje.
opr. P. B.
|
